Terugblik hackathon kinderopvang 2022
Op zoek naar baanbrekende ideeën en innovatieve oplossingen voor het personeelstekort, organiseerde Kinderopvang werkt! op 15 juni 2022 een hackathon. Dertig grensverleggende denkers uit kinderopvang, onderwijs en de advieswereld bogen zich in de Gelderlandfabriek in Culemborg over een aanpak. Oplossingen werden niet gezocht in werving, maar bijvoorbeeld in technologie en digitalisering.
Vacatures in kinderopvang
Het personeelstekort in Nederland is groot, binnen alle branches. Er zijn meer vacatures dan werklozen. Voor kinderopvang is de verwachting dat het aantal vacatures alleen maar gaat toenemen. Dat komt door het hogere aantal verwachte geboortes. Er worden meer baby’s geboren en daarmee stijgt de vraag naar kinderopvang. Daarnaast spelen de plannen voor (bijna) gratis kinderopvang een rol. Het aantal vacatures in kinderopvang stijgt en de vacaturegraad is nu al één van de hoogste van Nederland.
De komende tien jaar verwachten we 50.000 extra medewerkers in kinderopvang nodig te hebben. Dat los je niet alleen op door beter of anders te werven. Daarvoor moet je drastisch zoeken naar andere oplossingen en dat doen wij onder meer met deze hackathon.
De challenges
Tijdens de hackathon zochten we een antwoord op onze vraag:
'Welke oplossingen kunnen we bedenken voor kinderopvangorganisaties om te voldoen aan de toenemende vraag naar kinderopvang, met de medewerkers die ze hebben of kunnen krijgen?'
Oude patronen doorbreken
Kinderopvang kende crisisjaren. Veel pedagogisch medewerkers moesten noodgedwongen werken binnen andere sectoren en minder studenten volgden de opleiding tot pedagogisch medewerker. Na deze periode van schaarste explodeerde de vraag naar kinderopvang. Helaas zijn er niet genoeg pedagogisch medewerkers om deze vraag volledig op te lossen. Voor kinderopvangorganisaties betekent dit: naast de klant is ook de medewerker koning! We zien het volgende gebeuren:
- Wensen van ouders zijn belangrijker dan die van de pedagogisch medewerkers.
- Ouders houden vast aan hun voorkeursdagen: maandag, dinsdag en donderdag.
- Pedagogisch medewerkers worden overvraagd en weinig gevraagd om mee te beslissen. Zij voelen weinig waardering.
Er is sprake van een omslag van teveel personeel in de crisisjaren naar het huidige personeelstekort. Wat werkte in de crisisjaren, past niet meer binnen de kinderopvang van nu. Kunnen we dit aanpakken?
Vele handen maken licht werk
Veel kinderopvangorganisaties werken met groepsondersteuners op locatie. Groepsondersteuners helpen de pedagogisch medewerkers op de groep met verschillende taken. Zij kennen het werk op de groep en de kinderopvangorganisatie goed. Door het tekort aan personeel, worden groepsondersteuners gevraagd of zij de opleiding willen volgen tot pedagogisch medewerker. De functie van van groepsondersteuner verdwijnt hierdoor langzaam binnen veel kinderopvangorganisaties. Hoe worden pedagogische medewerkers op de groep ondersteund? Bijvoorbeeld binnen processen op de groep en aan technologische aanpassingen?
Creatieve denkers
De creatieve denkers gingen in groepjes van vier of vijf aan de slag. Na een storm aan ideeën werkten de teams hun concept uit tot een zogenaamd prototype. Zij riepen hierbij de hulp in van enthousiastelingen op afstand én van hun eigen netwerk.
De brainstormsessie
Na de presentatie van de challenges bogen vijf teams zich over hun vraagstuk. Zij formuleerden hun vraagstuk volgens de principes van design thinking.
- Hoe kunnen we de organisatiestructuur veranderen om de verantwoordelijkheid zo dicht mogelijk bij de werkvloer neer te leggen?
- Hoe kunnen we samen de regie pakken op duurzame inzetbaarheid van de pedagogisch medewerker in de kinderopvang?
- Hoe kunnen we de wensen van de pedagogisch medewerkers prioriteren?
- Hoe kunnen we de pedagogisch medewerker weer centraal stellen, zodat zij met plezier en professionaliteit aan het werk kunnen?
- Hoe kunnen we de taken in de kinderopvang vervullen met de inzet van buiten de kinderopvang?
Het idee
De teams gingen via een ludieke methode aan de slag met mogelijke oplossingen voor de vraag. De truc was om de ideeën vanuit allerlei perspectieven te benaderen. Vanuit de verschillende betrokkenen, maar ook: ‘hoe wordt het probleem in China opgelost?’. Dit zorgde voor bijzondere inzichten en benaderingen.
Het concept
De ideeën werden gegroepeerd. Per idee is een concept bedacht dat werd getest. Bijvoorbeeld via eigen kinderopvangorganisaties, maar ook via de kennissenkring van deelnemers. Eén van de teams belde gezamenlijk pedagogisch medewerkers uit elkaars netwerk. Het team juichte de pedagogisch medewerkers toe om steeds meer te vertellen over hun bijzondere werk. Dit leverde interessante inzichten op.
Alle inzichten werden direct verwerkt in de concepten, die een plek kregen op een short storyboard.
De pitch
Op basis van hun concepten en hun storyboard, bereidden de vijf teams samen in totaal zes pitches voor. In de pitches stond de pedagogisch medewerker centraal. Juryleden Rogier Vegter van Brancheorganisatie Kinderopvang, Loes Ypma van Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang, Kerty Jacobs van Humankind en Yessica Beelo van DAK Kindcentra wezen samen een winnaar aan.
Team Radicaal: het FEBO-voorwaardenmodel
Team Radicaal pleitte voor het verdelen van taken naar vaardigheden. Dit beeldden zij af als een FEBO-snackmuur, waar de pedagogisch medewerker zijn of haar gewenste taak 'uit de muur kan trekken'. Zo krijgen pedagogisch medewerkers meer regie over hun eigen arbeidsvoorwaarden. Die arbeidsvoorwaarden sluiten aan bij de leefstijl en ontwikkeling van de pedagogisch medewerker. Hoe een kinderopvangorganisatie het FEBO-voorwaardenmodel in de praktijk uitrolt, is volledig aan de organisatie.
Dit model is direct uitvoerbaar bij elke organisatie. Je kunt dit uitrollen naar eigen inzicht."
Team Groentjes: vertrouwen
In de pitch van de Groentjes stond het vertrouwen in de pedagogisch medewerker centraal.
- Vertrouwen centraal in de organisatie, want de pedagogisch medewerker weet wat goed is en krijgt van de organisatie het vertrouwen om zelf keuzes te maken.
- Vertrouwen van de ouder, want een ouder wil hetzelfde voor het kind als de pedagogisch medewerker.
- Vertrouwen van de overheid, door minder controle, durven los te laten en meer ruimte binnen wet- en regelgeving.
De pedagogisch professional krijgt veel meer de expertrol in plaats van de uitvoerende rol.
We willen de angstcultuur doorbreken."
Team Groentjes: ‘It takes a village’
Team Groentjes bekeek de challenges niet alleen vanuit de kinderopvangorganisaties of de branche, maar stipte ook een maatschappelijk probleem aan. “Het personeelstekort is niet enkel het probleem van kinderopvang. Ook het bedrijfsleven kan een steentje bijdragen in de vorm van een 6-urige werkdag. Of het kindcentrum 2.0, waar meerdere disciplines samenkomen.” Hierbij denkt het team aan de gymleraar die ook peutergym kan geven. Of voetbaltrainers die overdag inspringen op de bso. Hierdoor ontstaan ook gelijke kansen voor alle kinderen: de kinderen die nu niet bij een sportvereniging of op muziekles kunnen gaan.
Team Leuk!: de menukaart
Team Leuk! wilde vooral het werk voor de pedagogisch medewerker leuker maken. Waarom zou de pedagogisch medewerker niet zelf kunnen kiezen? Het team maakte een menukaart met alle verschillende taken. De pedagogisch medewerker kiest zelf welke taken en hoeveel taken hij of zij doet.
Dit plan is niet alleen voor kinderopvang: het past binnen alle branches, met gezamenlijke arbeidsvoorwaarden en loonschalen. Hiermee maak je dé voorziening voor het jonge kind: “Scholen zijn geneigd te groot te denken.” Volgens team Leuk! zijn kleinere opvanglocaties juist leuker, maar ook dat is afhankelijk van de behoefte van organisaties.
Jullie moeten onze nieuwe minister-president worden.”
Team Denktank: de professional eerst!
Er is een verstoorde balans ontstaan. De pedagogisch medewerker moet zich aanpassen aan de wensen van de ouder. Maar dat moet anders. “Het korset moet uit.” Zet de professional centraal. Dit betekent: breng zingeving, voldoening en plezier terug voor de professional. Dit vraagt om een cultuurverandering. Hiervoor zijn alle stafafdelingen ondersteunend aan de pedagogisch professional.
Vaker ‘ja’ tegen de pedagogisch professional is vaker ‘nee’ op de verzoeken van ouders."
Team Buiten-je-comfortzone: Oog voor wendbaarheid en veerkracht van de professional
De pitch van team Buiten-je-comfortzone was de afsluiter. “Alles is eigenlijk al gezegd”. De pitch had een hele bijzonder vorm. Door een oefening werd ervaren wat werkdruk werkelijk met je doet. Het leven van checklist naar checklist moet stoppen, want het gaat om interactie met elkaar. De vormen die momenteel zijn bedacht om werk te verlichten, werken op de werkvloer werkdruk verhogend. Het team sloot af met een aanbeveling: organiseer een hackathon voor pedagogisch medewerkers. Stel vragen als ‘hoe ziet jouw ideale dag eruit?’ en ‘wat heb je nodig?’.
Veel kleine oplossingen zijn geen oplossing voor dit grote probleem.”
De winnaar: de Denktank
De Denktank was de winnaar van de hackathon! De teamleden luisterden goed naar de challenge en dachten goed na over het probleem. Anne, Gertie, Elke, Lucas en Manja kiezen radicaal voor de pedagogisch professional door alles in het teken te zetten van hun vaardigheden en ontwikkeling. Zo willen zij de cultuurverandering in gang zetten die nodig is.
De jury voelde de liefde voor het vak in de zaal. Alle deelnemers haalden alles uit de kast en dit leverde mooie oplossingen en inzichten op. De winnaar noemen bleek niet eenvoudig. Alle deelnemers zijn ontzettend trots op hun beroep. "We maken een diepe buiging voor alle creativiteit.”
Blijf bewegen, want beweging hebben we hard nodig in kinderopvang."